113 min. /Denemarken/
2002
Bij elke nieuwe Deense film loert nog steeds vervaarlijk die ene
vraag om de hoek: is hij volgens de Dogmaregels gemaakt?
Wildenthousiast zijn we nooit geweest over deze ‘back to basics’
stroming (handheld camera, geen extra belichting, geluid tijdens
opname, je kent de hele rimram wel), maar het leverde alvast drie
positieve dingen op: het zette de Deense cinema op de kaart, het
deed cineasten de essentie van filmmaken in vraag stellen (het kan
nooit kwaad om je eens af te vragen waar je mee bezig bent) én het
gaf ons ‘Open Hearts’, dogma #28, verreweg de beste Dogmafilm ooit
gemaakt, maar bovenal een beeldschoon melodrama, dat je in al zijn
oprechtheid met één paukenslag moerig van medeleven slaat.
Cecilie (Sonja Richter) en Joachim (Nikolaj Lie Kaas), beiden
vooraan in de twintig, zijn zorgeloos verliefd en staan op punt van
trouwen. Tot hun droom in één vingerknip met de grond gelijk wordt
gemaakt: Joachim komt onder een auto terecht en raakt volledig
verlamd. De jongeman kan de loodzware diagnose niet aan en reageert
zijn verdriet af op Cecilie. Nadat hij haar voor de zoveelste keer
uit de ziekenhuiskamer heeft laten verwijderen, zoekt Cecilie
wanhopig troost bij Niels (Mads Mikkelsen), arts in het ziekenhuis
en tevens de echtgenoot van de vrouw (Paprika Steen) die Joachim
heeft aangereden. Niels maakt zichzelf wijs dat hij zijn vrouw een
dienst bewijst door het slachtoffer van háár ongeluk te troosten,
zelfs in het midden van de nacht als dat moet. Maar in feite is hij
tot over zijn oren verliefd op de intrigerende Cecilie en is hij
bereid om alles, zelfs zijn drie kinderen, voor haar op te geven.
Is zij dat ook? Wat als Joachim bijdraait?
‘Open Hearts’ is een intense studie van de
impact die één luttele seconde op mensen en hun omgeving kan
hebben. In dit geval brengt het ongeval een kanjer van een
dominoreactie teweeg, waarbij alle steentje omver vallen en niets
overeind blijft staan. Op het eerste gezicht klinkt de opzet van de
film niet bijzonder origineel of vier en half sterren waardig, maar
een écht goede film heeft soms niet veel nodig. Het is in wezen
maar een zoveelste variant op het liefdesverhaal, maar net omdat
het niet zo ver gezocht is, komt het des te geloofwaardiger over.
Ik durf zelfs beweren dat niemand onberoerd zal blijven bij ‘Open
Hearts’. Wat deze mensen in dat rechthoekje meemaken, priemt zelf
door de diepst gevroren visstick heen en raakt je recht in je roze
bonkende spiermassa. Of je nu al middenin een scheiding of
relatiedilemma hebt gezeten of de gevolgen van een ongeval of
ziekte hebt meegemaakt of niet, je herkent en begrijpt hun reacties
en de moeilijke morele dilemma’s waarvoor ze staan en je wilt vurig
dat het voor alle personages goedkomt.
Er zijn namelijk geen good guys of slechteriken,
regisseuse Susanne Bier kiest geen kant en neemt geen standpunt in.
Niels bedriegt zijn vrouw, Joachim zegt vreselijke dingen tegen de
verpleegster, maar het zijn ook maar mensen. De acteurs weten je
allemaal zodanig te overtuigen dat je vergeet dat dit niet echt is.
Zo is er Nikolaj Kaas die als verbitterde, gebroken man door de
schok ook geestelijk blokkeert. Hij speelt het griezelig
aannemelijk, terwijl hij hiervoor nauwelijks meer gebruikt dan een
zeer getraumatiseerde trillende voorhoofdsrimpel. Theateractrice
Sonja Richter in de rol van Cecilie is perfect gecast als kwetsbare
verwarde bloesem, die mannen betovert en de camera als een bij naar
zich toe lokt. Mads Mikkelsen houdt op een geniale wijze de
harmonie tussen zijn vele gezichten als verantwoordelijke arts,
zorgzame vader, liegende echtgenoot en ondeugende puber en Paprika
Steen, gebombardeerd tot ‘dogmaqueen’, lijkt gewoon zichzelf te
zijn, zo natuurlijk komen al haar bewegingen over. De dialogen zijn
vaak openhartig en dramatisch, maar scenarist Anders Thomas Jensen
zou zichzelf niet zijn als hij het scenario niet van een luchtig
ironisch briesje en kleine grapjes had voorzien. Zo zit je ook niet
de hele tijd met een onverteerbare brok in je keel.
De film wordt zo eerlijk en oprecht gebracht (ik kan het niet
genoeg benadrukken), dat de vraag of dit nu wel echt dogma is of
niet, absoluut niet meer van belang is. Maar het mag wel gezegd dat
het gebruik van natuurlijk licht en hand-held camera veel bijdraagt
aan de tastbaarheid van het verhaal. De film zit dicht op de huid
en de documentaireachtige beelden maken het geheel realistischer.
Doordat de film op technisch vlak gestript is tot zijn essentie
(opnames met een zeer kleine crew), komt de sterkte van het
scenario en de acteerprestaties nog meer tot uiting.
Susanne Bier maakt ons nog meer betrokken bij het verhaal
dankzij flarden met een super-8 camera. ‘Open Hearts’ is een erg
lichamelijke film. Er wordt veel gepraat, geroepen en gehuild, maar
de diepere waarheid wordt uitgesproken aan de hand van
lichaamstaal, die tot in de kleinste details klopt. De echte
gedachten van de geliefden (die soms nuanceverschillen vertonen met
hun daden) worden uitgedrukt door middel van wazige, korrelige
extreme close-ups van wat ze écht willen doen, hetgeen waar ze naar
snakken. Joachim scheldt Cecilie de huid vol dat ze moet weggaan,
maar in een glimp zien we dat hij eigenlijk liever zou hebben dat
ze met haar magische vingers over zijn wang aait. Of bij één van de
eerste gesprekken tussen Niels en Cecilie, zien we hoe Niels al
gebiologeerd naar haar mond zit te kijken. Die flitsen werken
prachtig, als het onderbewustzijn van de film. Het geeft de film
een extra dimensie en gaat nog dieper in op de gevoelens.
Handelingen krijgen meer betekenis, gebaren worden intenser. De
techniek wordt goed gedoseerd toegepast en is veel doeltreffender
en meer op zijn plaats dan een praatzieke voice-over dat was
geweest. Een heel knappe vondst.
De iets te expliciete Deense titel ‘Elsker dig vor evigt’
betekent letterlijk ‘Ik zal altijd van je houden’ en voor één keer
is de Engelse vertaling van de titel beter. ‘Open Hearts’, – een
verwijzing naar een liedje uit de soundtrack- is iets subtieler en
toepasselijker. De muziek (de breekbare, twijfelende stem van
Angunn) is sober gehouden en vertolkt de innerlijke stem van
Cecilie. Het is de muziek die ze in die periode op haar walkman
beluistert en waarin ze troost vindt. Mooie inval om de muziek
beperkt te houden tot een paar liedjes, want zo gaat dat nu eenmaal
in een periode waarop alle zekerheden wegvallen, dan grijp je naar
een speciaal liedje terug en zet je het op repeat.
Als drama valt ‘Open Hearts’ moeilijk te overtreffen. Het
scenario en de acteerprestaties zijn van zo’n hoogstaand niveau,
dat ik dit Susanne Bier niet meer opnieuw zie doen. Laat staan Zach
Braff, die aan een remake werkt. Wij duimen alvast dat hij niet de
hoofdrol zal spelen, want een diepdroevige puppyblik zal ditmaal
niet voldoende zijn om het scenario geloofwaardig te brengen. Dit
is een totaalpakket met veel Deens talent en een groot hart, een
zeldzaamheid die zeer moeilijk te imiteren valt.
