James Baldwin wordt met recht en rede beschouwd als een van de belangrijkste Afro-Amerikaanse schrijvers uit de Verenigde Staten van de 20e eeuw. Maar wie zijn proza en essays kent, kan niet ontkennen dat hij als schrijver tout court een plaats binnen het pantheon verdient in de manier waarop hij zijn verhalen vorm gaf en neerschreef. Hoewel de auteur niet geheel onbegrijpelijk voornamelijk schreef over wat het betekende om zwart te zijn in de Verenigde Staten, overstijgen zijn romans hun plaats, tijd en context in de manier waarop ze een universeel verhaal brengen.
Baldwin (1924-1987) groeide als buitenechtelijk kind op in een sterk door rassensegregatie getekende Verenigde Staten. Zijn stiefvader was als dominee bij een pinkstergemeenschap in Haarlem actief, en leidde het gezin op een streng-religeuze wijze. Hoewel zijn stiefvader de jonge Baldwin hardvochtig behandelde en nooit echt als zijn zoon beschouwde, omschreef Baldwin hem niet alleen steevast als zijn vader maar trad hij op veertienjarige leeftijd ook in diens voetsporen als junior-predikant en werd hij zelfs populairder dan zijn stiefvader. Op zeventienjarige leeftijd raakte hij echter gedesillusioneerd in het geloof dat hij voornamelijk als een manier zag om zijn persoonlijke worstelingen te overstijgen maar vooral gebaseerd was op valse premissen. In 1943 stierf zijn stiefvader aan tuberculosis op dezelfde dag als zijn laatste, achtste kind geboren werd.
Als oudste kind – zijn stiefvader had een zoon uit een eerdere relatie maar of die ook bij de familie leefde, is minder duidelijk – zorgde Baldwin mee voor zijn broers en zussen terwijl zijn schrijftalenten zich langzaam maar zeker ontwikkelden. Als tienjarige had hij reeds een eerste toneelstuk geschreven dat door een lerares op zijn school geregisseerd werd. Onder de indruk van zijn talent wenste ze de jongen mee te nemen naar toneelstukken wat aanvankelijk op protest van zijn stiefvader stootte, met als belangrijkste tegenargument dat ze blank was. Slechts onder druk van zijn moeder gaf hij toe maar Baldwin zelf herinnerde zich de afkeer van zijn stiefvader en diens angst om te protesteren. Het zou bij Baldwin een blijvend gevoel van minachtig voor zijn ouder oproepen. Fragmenten en gebeurtenissen als deze uit Baldwins jonge leven zouden ook hun weg vinden naar zijn romandebuut uit 1953. Want hoewel geen autobiografie in de strikte zin van het woord, is Kom, roep van het de bergen wel degelijk geworteld in zijn persoonlijke leven.
Naar eigen zeggen diende Baldwin dan ook deze roman te schrijven alvorens hij ook maar een ander werk kon maken. De manier waarop het boek niet zozeer een afrekening met een persoon is als wel een opvoeding en tijdperk maakt zoveel duidelijk. Hoofdpersonage John Grimes is net als Baldwin een buitenechtelijk kind dat opgroeit binnen een arme familie met een strenge en schijnbaar devote stiefvader/predikant en een zwijgende moeder. Hoewel het nergens expliciet gemaakt wordt, is wel duidelijk dat bij de net veertien jaar gewordende John homoseksuele gevoelens ontluiken terwijl hij van thuis en het geloof uit meegekregen heeft dat seksuele gedachten zondig zijn. Het zondebesef en druk van de kerk en religie vormen dan ook twee van de belangrijkste thema`s in de roman, samen met de hypocrisie die stilzwijgend leeft in het gezin Grimes en waaraan vooral de vader zich schuldig maakt.
In het eerste deel van het boek staat evenwel nog John centraal en wordt vooral een beeld geschetst van de omgeving en het gezin waarin hij opgroeit. Hier wordt reeds duidelijk hoezeer zijn stiefvader een norse en strenge man niet alleen een racistisch wantrouwen koestert tegenover blanken maar ook zijn afkeer voor zijn stiefzoon John nauwelijks onder stoelen of banken steekt. Wanneer zijn oudste zoon Roy, een wilde jongen van nog geen veertien met weinig respect voor gezag en orde, na een ruzie met enkele blanke kinderen, neergestoken is, beseft John nog meer hoe weinig zijn stiefvader om hem geeft terwijl de onstuimige Roy met alles weg lijkt te komen. In wat niet meer dan een halve dag bestrijkt en enkele impressies is, weet Baldwin meteen de essentie van de belangrijkste personages en hun onderlinge verhoudingen weer te geven.
In het tweede deel gaat hij daarna dieper in op het leven van Johns tante Florence, dat van haar broer en zijn stiefvader Gabriel Grimes en tot slot ook van zijn moeder Elizabeth. Bij het schetsen van de drie levens blijkt meteen hoe elk van hen een niet bepaald zondenvrij leven leidde en hoe zij daar als volwassenen niet alleen nog de sporen van dragen maar ook een zondebesef meedragen. Geboren in het diepe Zuiden worstelt Florence met de verwachtingen die haar als vrouw opgelegd worden terwijl haar jongere broer Gabriel alle vrijheden kent die het leven maar kan schenken en hun diepgelovige moeder keer op keer teleur stelt met zijn zondige gedrag. Voor de nog jonge Florence is op een dag de maat vol en besluit ze haar jongere broer en zieke moeder achter te laten voor een nieuw leven in New York. Daar verliest ze haar hart echter aan een gladde mooiprater die tien jaar later zou sterven in Frankrijk en haar alleen en verbitterd achterlaten.
Haar broer Gabriel verloopt het niet veel beter, hij leidt een ongeregeld leven en neemt nergens verantwoordelijkheden voor op. Wanneer hij eindelijk zijn zondig leven lijkt afgezworen te hebben en als jonge predikant naam begint te maken, valt hij voor een jnge vrouw die zijn geloof niet deelt. Nadat hij haar zwanger heeft gemaakt, laat hij haar echter in de steek en vertrekt zij naar het Noorden waar ze een zoon baart en in het kraambed sterft. Hoewel Gabriel weet wie zijn zoon is, al net zo onbeschaamd en zondig als zijn vader voorheen, komt er nooit een toenadering tussen beiden. Gabriel bouwt dan ook een leven op, steunend op leugens en schone schijn waarbij vooral vrouwen het gelag betalen. Ook Johns moeder leven tot slot lijkt getekend te zijn door smart, wanneer haar moeder sterft besluit haar tante het jong meisje zelf op te voeden en verdwijnt ook haar vader uit haar leven. Naarmate ze ouder wordt, probeert ze steeds meer een eigen leven te leiden weg van haar tante maar Johns vader, haar grote liefde, zal vroeg sterven waarna ze via Florence met Daniel in contact komt.
Met de verschillende levens getekend alsook hun grootste geheimen, waarbij de mannen er niet bijzonder fraai uitkomen, breekt het derde deel aan dat terugkeert naar het heden. Tijdens de kerkdienst ervaart John een geloofscrisis die zich fysiek uit alsof hij door de hand gods geslagen is. In een lange beschrijving krijgt de lezer zowel Johns interpretatie te zien als die van de gelovigen die er in tegenstelling tot hem een positieve boodschap aan geven. Het hele gebeuren leidt ertoe dat John als jonge prediker in de gemeenschap zal opgenomen worden zonder dat dit de relatie met zijn vader overigens veranderen zal. De religie die hen allen bindt, veel meer dan familiebanden, vormt geen soelaas of verlossing maar is veeleer een juk dat hen allen neerdrukt en louter Gabriel het gevoel geeft dat hij niet moet boeten voor zijn vele zonden.
Hoewel Kom, roep van het de bergen zwaar steunt op religieuze beeldspraak en fraseringen, is het een weinig spiritueel of verheffend boek. Veel meer nog dan met zijn stiefvader rekent Baldwin af met een geloof dat de meesten onder hen laat lijden onder een zondebesef en schuldgevoel zonder veel hoop op verlossing. In het bijzonder de vrouwen lijden niet alleen onder een verlies maar ook het gevoel dat ze dit onheil over zichzelf afgeroepen hebben. Zonder het ooit zo expliciet te zeggen, schetst Baldwin wel de hypocriete sfeer die bij een aantal gelovigen en dominees heerst, waarbij de gave van het woord en charisma zwaarder doorwegen dan een deugdelijk leven. De autobiografische verwijzingen zijn meer dan herkenbaar maar staan nergens het verhaal in de weg mog doen ze er afbreuk aan. Uit het debuut spreekt immers een noodzaak tot vertellen die de roman een zinderend gevoel meegeeft dat de lezer meesleept in een verhaal dat evenzeer verontwaardiging als begrip en medelijden oproept. Baldwin had niet sterker kunnen debuteren.
