Soms moet je erkennen dat het even niet meer gaat. Je erbij neerleggen dat er iets kapot is, voor eventjes, en dat het niet meteen gemaakt zal zijn. Ook bij Bon Iver lag er een wiel af. Zijn geworstel met angst en wroeging komt er nu heel stilletjes uit op SABLE,.
Een EP van twaalf minuten na vijf jaar stilte: dat is de nieuwe Bon Iver. Niet dat Justin Vernon stilzat sinds i,i (2019). Er waren gemediatiseerde samenwerkingen met Taylor Swift en recent nog Charli XCX. Samen met Aaron Dessner bracht hij als Big Red Machine het sterke How Long Do You Think It’s Gonna Last? uit en kluste hij mee aan enkele nummers van The National. Lui is Vernon dus niet bepaald geweest. Maar vooral knalde hij mentaal tegen de muur die covid en lockdown was in 2020. Na jaren van voortwerken en ontlopen van de echt moeilijke vragen, haalde de angst hem toch in. De existentiële rust van i,i bleek niet van lange duur. SABLE, ontstond uit noodzaak, dat hoor je aan deze twaalf minuten muziek waarop Vernon zichzelf binnenstebuiten keert.
Bovendien zijn EP’s in de wereld van Bon Iver altijd betekenisvol. Blood Bank leek destijds gewoon een bijna willekeurige verzameling nummers, maar bleek achteraf een cruciaal breekpunt in de carrière van Vernon. Het titelnummer en “Beach Baby” zijn nog steeds heel populaire en sterke voorbeelden van zijn pure meesterschap als songschrijver. “Woods” bleek een grensverleggend experiment met autotune dat ook Kanye West niet ontging toen die nog niet drie kilometer ver van de rails lag. Ook voor baardige singer-songwriters die authenticiteit als hoogste goed koesterden, bleek elektronica en digitale effecten mogelijkheden te hebben. Het bescheiden experiment op “Woods” zou in 2016 uitmonden in 22, A Million, een productioneel meesterwerk dat Bon Iver populair maakte ver buiten de Duysterkringen.
Dat album was muzikaal koud, maar tekstueel keek Vernon er al eens over de afgrond naar beneden. De bekendheid van Bon Iver heeft altijd als een molensteen om zijn nek gehangen, in die mate dat de persoon Vernon Bon Iver altijd naar voren geschoven heeft om een muur op te werpen tussen hem en de massa. Maar deze muur, de persona Bon Iver, blijkt op SABLE, een valse façade. Voor het eerst neemt Vernon een stap terug – muzikaal en als mens – om even stil te staan bij wat die muziek nu eigenlijk allemaal heeft betekend en opgebracht. Hoe sober Bon Iver het muzikaal houdt, zo diep en open gaat hij tekstueel. “ I don’t like the way it’s looking” besluit hij daarbij hard over die introspectie in het openingsnummer “THINGS BEHIND THINGS BEHIND THINGS”. En ook: “I am afraid of changing.” Als je achterom kijkt, blijkt verandering soms onvermijdelijk door wat je ziet. Maar leuk is het niet.
Muzikaal leunt “THINGS BEHIND THINGS BEHIND THINGS” wat aan bij Bon Iver, Bon Iver uit 2011. En het is ook niet gek hier de impact van Big Red Machine in te horen. Het was het eerste nummer dat Vernon schreef voor SABLE,. Slotnummer “AWARDS SEASON” uit 2023 was het laatste, en laat in al zijn kaalheid al een pak meer hoop horen. Niets blijft hetzelfde; jij en de mensen rondom je gaan verder, of je dat nu wilt of niet. Je kan zelf enkel wat bijsturen hier en daar. Een stevige sax halverwege het nummer roept herinneringen op aan toen Bon Iver half zijn fanbase de kast opjaagde met “Beth/Rest”. Toch zijn het vooral de a capella-delen die het meest beklijven. Ze tonen een Vernon die echt naakt durft zijn: voor zijn publiek, voor zichzelf. Voor de mensen die de scherven hebben mogen opvangen. Om te besluiten met “But you know what will stay/ Everything we’ve made”. Want de herinnering aan wat we samen doen, blijkt achteraf vaak het waardevolst om te koesteren.
Tussen die twee meer ingekleurde nummers zit het zeer kale “SPEYSIDE”, het absolute hoogtepunt van deze twaalf minuten. Hou het maar eens droog wanneer Vernon met die unieke stem zachtjes buigt op “ Nothing’s really happened like I thought it would”. Het is dat verloren moment waarop je stilstaat in de herfstzon, om je heen kijkt en het ook allemaal niet meer weet. Het hier en nu was nooit de bedoeling, maar het is er wel en je moet ermee om. En dan kijk je naar de ander en hoop je dat die er wel nog iets in ziet: in het hoopje ellende, in wat er overblijft van de dromen en wensen van vroeger. De knoop zit er nog, de wroeging ook. Enkel verdergaan zal echt een oplossing bieden. Verdergaan met af en toe een blik achterom. “SPEYSIDE” is een instant Bon Iver-klassieker zoals “Blood Bank” of “Holocene” dat ook ooit waren. Het is “The sound of the unlocking/ and the lift away” om maar eens een andere Bon Iver te citeren, het geluid van liefde die pijn doet, maar vooral pijn gedaan heeft. Dat laatste is misschien nog wel veel erger, en Vernon is eindelijk tot dat besef gekomen. Het is liefde die je niet veilig kan houden, omdat ze niet van jou is. En schaamte zal nooit veilig voelen.
En na twaalf belangrijke, rauwe minuten zit SABLE, er alweer op. En die komma dan? Een komma laat dingen open. De zin is niet af, het verhaal ligt open. Er komt nog iets: een tweede helft, een bijzinnetje. Een verzameling woorden die wat eerst kwam in een ander daglicht zet. SABLE, legt weer heel wat open voor Bon Iver dat sinds 22, A Million afgesloten leek. Wat, dat zal de toekomst uitwijzen. Het zou ons verbazen als Bon Iver het zelf al weet. Dat hoeft ook niet. We zijn in ieder geval benieuwd.
