Filosofen worden beschouwd als ernstige mensen die nadenken over belangrijke levensvragen en daar al dan niet dikke boeken over schrijven. Menselijke emoties komen zelden aan bod en betreffen in de eerste plaats trots of weemoed. Toch waagt een enkele keer een van hen zich aan frivolere thema’s. Zo publiceerde de Franse filosoof Henri Bergson in 1900 het essay Le rire en haalde Søren Kierkegaard in 1841 zijn doctorstitel met het proefschrift Om Begrebit Ironi (Ironie).
Humor is dus toch geen terra incognita voor de filosoof, al blijven ze het met eenzelfde afstandelijke en theoretische blik beschouwen en wordt het thema vaak behandeld binnen een breder kader. Wie evenwel het wereldwijde web afspeurt, merkt dat er heel wat boeken over humor te vinden zijn, het ene al wat ludieker dan het andere. Onder die laatste categorie valt het vorig jaar verschenen vermakelijke Een kleine filosofie van de humor van de Duitse filosoof Yves Bossart. In het werk(je) koppelt hij (oppervlakkig) een aantal ideeën en stellingen over humor aan zijn eigen visie waarbij ernst en luim weet te balanceren.
Bossart start met het waarom van een schrijven over humor, waarbij hij al een korte weergave brengt van een aantal stellingen over humor die hij dan kort behandelt. Het is een aanpak die hij doortrekt in de andere hoofdstukken, waaronder eentje over de evolutionaire oorsprong, waarom we iets grappig vinden, de esthetiek en ethiek van het lachen, en tot slot of het effectief ook tot iets bijdraagt. Niet elk hoofdstuk(je) is echter even relevant of interessant. Zo schiet het ‘evolutionaire’ gedeelte ernstig tekort en weet Bossart niet veel meer relevants te vertellen dat ook dieren kunnen lachen (wie online beelden heeft gezien van lachende vossen weet dat het niet beperkt is tot onze naaste buren, de mensapen).
Iets diepgaander gaat het in het deeltje over de esthetiek en ethiek waar Bossart opnieuw een aantal filosofen kort iets laat zeggen over het thema. Eerst introduceert hij kort de vier theorieën over het lachen die hij onderscheidt en hoe deze door de aanhangers van die specifieke visies geïnterpreteerd worden. Het is een hoofdstuk dat gerust uitgebreider mocht zijn want Bossart gaat eindelijk voorbij de oppervlakkige gemeenplaatsen. Bij het ethische aspect vallen er niet meteen nieuwe inzichten te rapen, maar Bossart durft tenminste te stellen dat ‘je mag met alles lachen’ noch ‘humor is alleen grappig als het naar boven gericht is’ een afdoende antwoord biedt en dat de waarheid ergens in het midden ligt, waarbij verschillende factoren een rol spelen.
In wat als het afsluitende deel gelezen kan worden, staat Bossart een laatste maal stil bij humor en hoe het een plaats heeft in ons leven. Hoewel hij hier, zoals steeds leunend op andere auteurs, enkele mooie samenvattingen en punten meegeeft, valt ook op hoe hij Simon Critchley instemmend citeert dat humor een modern gegeven is. Die stelling weet hij nooit hard te maken, terwijl hij eerder nochtans onder meer Aristoteles aanhaalde – bezwaarlijk een modern filosoof te noemen. Het maakt opnieuw duidelijk hoezeer Bossart aan de oppervlakte blijft en nergens echt een analyse maakt of meer doet dan samenvatten wat hij in andere werken heeft gelezen.
Een kleine filosofie van de humor is geen standaardwerk noch verfrissend of vernieuwend te noemen. Het is een korte en snelle schets van wat doorheen de eeuwen over humor geschreven is door filosofen en denkers, zonder echte nuanceringen. Niet dat het werkje daarmee meteen maar bij het oud papier gezet moet worden, want Bossart weet het allemaal aanstekelijk en persoonlijk genoeg te brengen dat het werk een leuke aanzet wordt voor een verdere zoektocht naar de ‘filosofie’ van de humor. De bijgevoegde literatuurlijst vormt daarbij een uitstekende eerste gids en aanknopingspunt.
