Onder het pseudoniem Yūko Tsushima publiceerde Satoko Tsushima (1947-2016) verschillende romans en verhalen in Japan. In de meeste van haar verhalen staan personen aan de rand van de samenleving centraal, vaak alleenstaande moeders, en hoe zij zich staand houden in een maatschappij die de focus legt op het kerngezin. Tsushima, zelf een alleenstaande moeder, schreef hierbij vanuit haar eigen ervaringen zonder meteen autobiografisch te willen zijn. Een dertiental van haar werken zijn vertaald naar het Engels terwijl het Nederlandse taalgebied het met een schamele drie moet stellen.
Na een eerste poging in 1980 met de vertaling van Chōji onder de titel Kind van de wind, en een tweede vertaling, Hikari no ryobûn (1979) in 1990 als Domein van licht, was het dertig jaar wachten op een tweede vertaling van dit werk. In 2023 verscheen dan toch een derde werk in vertaling: Een vrouz rent over een berg (Yama wo hashiru onna, 1980). Deze derde roman haalt weliswaar niet het niveau van Domein van licht maar blijft een mooie introductie tot Tsushima`s werk (vandaar ook deze late bespreking) en haar beleving en visie op het Japan van de jaren tachtig en hoe het keek naar ongehuwde moeders. Net als in haar eerdere roman staat immers een jonge en ongehuwde moeder centraal maar waar in Domein van licht de lezer van nabij beleefde hoe een moeder en haar kleuterdochter hun dagelijkse leven trachtten te leiden, inclusief de moeilijkheden en frustraties die daar bij kwamen kijken, staat ditmaal de zwangere Takiko Odaka centraal.
Odaka is een jonge twintiger (op het einde van het boek viert ze haar tweeëntwintigste verjaardag) die bij haar ouders inwoont en een jongere broer heeft die nog schoolgaand is. Haar moeder is een gedweeë huisvrouw die met naaiwerk wat geld probeert bij te verdienen. Takiko`s vader is immers arbeidsongeschikt verklaard en zijn overlevingspensioen volstaat niet om het gezin te onderhouden. De wrok en nooit als dusdanig benoemde schaamte die hij hierover voelt, laat hem niet alleen vluchten in drank maar brengt hem er ook toe Takiko die een hoger inkomen heeft dan hem en dus meer bijdraagt tot het gezin, te terroriseren. Het was overigens op haar werkplek dat Takiko een korte affaire had met Maeda, een getrouwde collega, al had het weinig belang voor haar. Ze brengt hem er dan ook niet van op de hoogte dat ze zwanger is noch weigert ze aan wie dan ook te vertellen wie de vader is.
Het verhaal start wanneer Takiko ’s ochtends vroeg naar de kliniek vertrekt om te bevallen. Hoewel haar moeder ondanks alle kritiek haar toch wil bijstaan, wenst ze dit alleen te doen. Eens bevallen duikt haar moeder in de kraamkliniek op en ontstaat een voorzichtige verstandhouding tussen beide vrouwen. Hoewel Takiko weinig goeds te vertellen heeft tegen en over haar moeder lijkt er nu en dan toch een vorm van begrip te ontstaan. Haar vader daarentegen blijft dezelfde onbehouwen bruut die zelfs zijn kleinkind nauwelijks een blik waardig gunt. Nadat Takiko een crèche gevonden heeft voor haar zoontje Akira, start ze haar zoektocht naar een nieuwe job, al is dat weinig vanzelfsprekend. Met enkel een middelbare schooldiploma en maar enkele jaren werkervaring zijn de jobs niet breed gezaaid en daarnaast verwacht de crèche dat alle ouders hun steentje bijdragen aan de werking, wat net iets vanzelfsprekender is wanneer er twee ouders zijn.
De kosten voor het gezin stijgen bovendien wanneer blijkt dat haar zoontje een niet-dringende operatie moet ondergaan. Wanneer haar moeder, die een pak meer werk aangenomen heeft om als enige het gezin financieel te onderhouden door haar dokter gewaarschuwd wordt dat ze aan een hartaanval zal sterven tenzij haar werk neerlegt, lijkt het einde in zicht. Op het moment dat alles volledig fout lijkt te lopen, net over halverwege het boek, vindt Takiko werk bij een plantenwinkel/kwekerij waar ze snel haar plek vindt binnen het familiebedrijfje dat wel meer `outcasts` lijkt te herbergen. In het bijzonder met de oudere, getrouwde werknemer Kanbanyashi schept ze een bijzondere band en ze weet hem en hun werkgever er van te overtuigen haar mee de berg op nemen te nemen naar de kwekerij, waar ze samen met Kanbanyashi en enkele anderen de nacht zal doorbrengen.
Hoewel Een vrouw rent over een berg niet het niveau van Domein van licht haalt blijft het een interessante roman. Aanvankelijk komt Takiko zelfs eerder irriterend over in de manier waarop ze eigenzinnig haar eigen weg gaat en domme beslissingen neemt maar gaandeweg wordt vooral steeds duidelijker hoe moeilijk het binnen de toenmalige Japanse maatschappij was om buiten de norm een leven op te bouwen. Zelfs Takiko`s vader is er een slachtoffer van en vindt enkel in zijn aanvallen op zijn dochter een manier om met die nieuwe realiteit om te gaan. Ondanks de kritische ondertoon in het verhaal stelde Tsushima zelf dat ze Takiko niet wilde afbeelden als een vrouw die zich bewust is van het sociale stigma waar ze onder leeft maar als een vrouw die vervuld is van hetzelfde soort energie als plant die zich `ochtends naar het zonlicht keert.
Met slechts drie vertaalde romans, waarvan twee in de laatste vijf jaar lijkt een voorzichtige eerste stap gezet te zijn naar het in het Nederlands vertalen van Yūko Tsushima`s romans. Een hervertaling van haar eerste roman lijkt een logische volgende stap opdat dan alvast haar eerste drie romans beschikbaar zijn, maar welke werken erna aan de orde zijn, is voer voor discussie. De Engelse vertalingen kunnen hierbij gelukkig een leidraad vormen.
